Hoe is (crisis)opname geregeld?

Vanaf 1 januari 2020 hoeft iemand niet meer opgenomen te worden als de toepassing onvrijwillige zorg noodzakelijk blijkt te zijn om ernstig nadeel te voorkomen. Toch kan het nodig zijn om iemand op te nemen, dit kan zowel vrijwillig als onvrijwillig.

De rol van de huisarts bij onvrijwillige (crisis)opname is echter niet veranderd sinds 1 januari 2020. Je hebt op basis van de nieuwe wetgeving geen andersoortige of grotere rol dan voorheen onder de wet Bopz.

Verenso, NVAVG en NVvP hebben afspraken gemaakt over crisisdienstverlening:

Uitgangspunten zijn onder andere:

Voor de Rechterlijke Machtiging (RM) geldt, dat binnen de Wzd in beginsel de Specialisten Ouderengeneeskunde of AVG de beoordelingen in het kader van de RM zullen doen; de beoordelingen in het kader van een RM zullen binnen de Wvggz door de psychiaters worden gedaan.
De verantwoordelijkheid voor de IBS ligt primair bij de PG en VG, maar indien gewenst en noodzakelijk kan de GGZ ondersteunen. De verantwoordelijkheid voor de crisismaatregel ligt bij de GGZ.
Er is sprake van 1 crisisdienst in de regio; De triagist van de crisisdienst doet de triage.

Patiënt verzet zich niet

Als een patiënt niet in staat is weloverwogen te beslissen over opname, maar zich ook niet tegen opname verzet, kan de patiënt alleen worden opgenomen op basis van een besluit tot opname en verblijf. Dit is de nieuwe benaming van wat nu een Bopz-indicatie wordt genoemd. Het besluit tot opname en verblijf wordt genomen door het CIZ.

Patiënt verzet zich wel

Als een patiënt zich tegen opname verzet kan hij worden opgenomen op basis van een rechterlijke machtiging (rm) of, in crisissituaties, op basis van een beschikking tot inbewaringstelling (ibs). In beide situaties is sprake van een onvrijwillige opname. Een rechterlijke machtiging werd tot 1 januari 2020 op basis van de Wet Bopz aangevraagd door het Openbaar Ministerie. Op grond van de Wzd krijgt het CIZ die rol. Een ibs wordt, zowel op basis van de Wet Bopz als op basis van de Wzd, afgegeven door de burgemeester.

Rechterlijke Machtiging (RM)

Bij de aanvraag bij het CIZ voor een rechterlijke machtiging moet een medische verklaring van een onafhankelijke ter zake kundige arts overgelegd worden. Een ter zake kundige arts is een psychiater, specialist ouderengeneeskundige of AVG.

De volgende personen kunnen een aanvraag voor een rechterlijke machtiging doen bij het CIZ:

de echtgenoot, geregistreerd partner of andere levensgezel van de betrokken persoon
de vertegenwoordiger
ouders, kinderen, grootouders, kleinkinderen, broers en zussen van de persoon; – ouders en kinderen van de partner van de persoon, partners van de kinderen van de persoon, grootouders, kleinkinderen en broers en zussen van de partner van de persoon
de zorgaanbieder die de patiënt (feitelijk) zorg verleent (rechter heeft recent bepaald dat dit ook de eigen huisarts kan zijn)
de Wzd-functionaris

Let op: het kan voorkomen dat je als huisarts zelf een aanvraag tot rechterlijke machtiging doet. De rechter kan degene die de aanvraag heeft ingediend én de arts die de medische verklaring heeft afgegeven, verplichten te verschijnen. Ook als je de enige betrokken zorgaanbieder bent, kan de rechter jou dus verzoeken om te verschijnen.

Inbewaringstelling (ibs)

Er komen situaties voor waarin onvrijwillige opname zo urgent is dat er geen tijd is om de procedure van een rechterlijke machtiging af te wachten. Er is in dat geval sprake van een spoedsituatie waarin ernstig nadeel als gevolg van het gedrag van de patiënt onmiddellijk dreigend is. In die situaties is het alleen mogelijk dat de patiënt wordt opgenomen met een beschikking tot inbewaringstelling die door de burgemeester wordt afgegeven.

De inbewaringstelling wordt aangevraagd bij de burgemeester of bij de door hem aangewezen wethouder. In de praktijk zullen het personen uit de naaste omgeving, de huisarts of eventueel de politie zijn die de ernstige problemen van een patiënt onder de aandacht van de burgemeester brengen en een ibs aanvragen.

Voor de inbewaringstelling is, net als bij een Rechterlijke Machtiging, een verklaring van een ter zake kundig arts nodig. In de verklaring moet staan:

wie zich tegen de opname verzet (de patiënt zelf of zijn vertegenwoordiger)
waaruit de onvrijwilligheid bestaat
dat wordt voldaan aan de voorwaarden die de Wzd stelt (onder meer dat ernstig nadeel dreigend is en dat inbewaringstelling de enige mogelijkheid is om ernstig nadeel te voorkomen of te stoppen)

De ter zake kundige arts overlegt vooraf met de zorgaanbieder of de huisarts. Ook onderzoekt hij de patiënt om wie het gaat. Als dat niet lukt – bijvoorbeeld omdat de betrokkene niet meewerkt – kan de ter zake kundige arts afzien van onderzoek. Het gaat immers om een crisissituatie die snel ingrijpen vereist.

Crisismaatregel
De crisismaatregel in de Wvggz is een beslissing van de burgemeester waarmee verplichte zorg toegepast kan worden in een crisissituatie waarin snel ingegrepen moet worden vanwege onmiddellijk dreigend ernstig nadeel. Familie of omstanders kunnen in een crisissituatie de politie bellen of – als de persoon al zorg krijgt – de hulpverlener. De burgemeester vraagt een psychiater om een medische verklaring op te stellen.

Terug naar het thema onvrijwillige zorg