Duurzame huisartsenpraktijk: Leeuwerik in Borger
Gaandeweg de bouw werden ze gegrepen door duurzaamheid, huisarts Diana Leeuwerik en haar echtgenoot (en aannemer) Eric Mulder. De vrijstaande huisartsenpraktijk die ze samen realiseerden in Borger bestaat voor zo’n 90 procent uit te recyclen en herbruikbaar materiaal en wekt meer energie op dan het gebouw zelf nodig heeft.
Hoe heb je verduurzaamd?
Eric Mulder: ‘We zochten in eerste instantie een bestaand pand om te renoveren. Dat was in onze ogen de beste keus. Door de schaarste aan geschikte panden, besloten we uiteindelijk een ruime praktijk te bouwen op een grote bouwkavel van bijna 2000m2. We wilden gaan voor snel en goedkoop, maar gaandeweg zijn we duurzaamheid steeds belangrijker gaan vinden, ook omdat natuurlijke materialen gezonder zijn. Je bouwt tenslotte een gezondheidsgebouw. Ik heb bijvoorbeeld eerst overwogen om met gespoten purschuim te isoleren. Dat voelde niet goed. Het is chemisch en niet-ademend. We hebben uiteindelijk voor vlasisolatie gekozen, een bio-based restproduct vanuit de linnenindustrie dat 100 procent circulair is. Daardoor is het gebouw damp-open geworden, dat wil zeggen dat het ademt. Vocht dat in het pand ontstaat, kan zo via de constructie ontsnappen.’
‘De basisconstructie van het gebouw is een stalen geraamte. Zowel het dak als de wanden bestaan uit verschillende lagen. In de wanden zitten onder meer twee lagen vlasisolatie. De dakisolatie is 26 cm dik, de vloerisolatie 22cm. Op het dak liggen 48 zonnepanelen, de buitenunits van de twee warmtepompen en de ventilatiebuizen voor de luchtbehandelingskast. Enigszins verdiept, zodat je ze vanaf de weg niet ziet.’
‘Het klimaat wordt geregeld met een luchtbehandelingskast en twee lucht-water-warmtepompen. Medewerkers kunnen in iedere werkkamer de eigen temperatuur regelen. In de technische ruimte worden het CO2-gehalte en het vochtgehalte in het pand gecontroleerd en geregeld. De luchtbehandelingskast verschoont en verwarmt de lucht. Schone lucht wordt via het dak aangezogen en onzuivere lucht via de luchtbehandelingskast naar buiten geblazen. De warmtepompen zorgen voor bijverwarming door middel van vloerverwarming.
Bouwen met herbruikbaar materiaal vinden we ook belangrijk. Als dit pand ooit wordt afgebroken, kan zo’n 85 tot 90 procent van het materiaal opnieuw worden gebruikt, tot en met het ecobeton dat je kunt vermalen voor hergebruik.’
Wat is het resultaat?
Diana Leeuwerik: ‘Een prachtig gebouw, waarin we heerlijk kunnen werken. Het team is ook helemaal in z’n nopjes. Niemand krijgt meer hoofdpijn van de airco of een te lage luchtvochtigheid. Aan de buitenkant hebben we triple glas – drie lagen – en verder red cedar, een duurzame houtsoort die vergrijst. Het gebouw zal dus meer en meer opgaan in z’n omgeving.’
Eric: ‘Ik vermoed dat het gebouw een energielabel van A+++ heeft. De zogeheten RD-waarde, die het isolerend vermogen van het gehele gebouw aangeeft, is meer dan 7. Dat is ruim boven het wettelijke voorschrift uit het Bouwbesluit. Het gebouw is daardoor meer dan energieneutraal: het wekt meer energie op dan het zelf gebruikt.’
Hoe zit het financieel?
Diana: ‘Ik realiseer met dat we in een bevoorrechte positie zijn. Doordat ik al vijftien jaar praktijkhouder ben, hebben we kunnen sparen. Daarbij hadden we de luxe van een ruime kavel. Evengoed hebben we behoorlijke concessies gedaan op het allereerste ontwerp, omdat dat simpelweg niet te betalen was. We hebben er uiteindelijk behoorlijk wat eigen geld in gestoken. Dat is toch ook wel spannend. Uiteindelijk komt zo’n gebouw op je toe, maar vooral de eerste jaren moet je er hard voor werken.’
Eric: ‘Alleen al het klimaatgedeelte van het gebouw, dat in totaal 300 vierkante meter oppervlakte heeft, kostte ruim 130.000 euro, zo’n 17 procent van het totale budget. En tijdens de bouw, in 2021, hadden we het probleem dat bouwmaterialen slecht te krijgen waren én dat de prijzen ontzettend hard stegen. De houtsoort die we eerst voor ogen hadden voor de buitenkant, was bijvoorbeeld tussen de offerte en het moment dat ik het wilde bestellen, vier of vijf keer over de kop gegaan. Daarom zijn we op western red cedar overgestapt. Dat was ook niet goedkoop, maar het is wel een prachtige duurzame soort die 25 tot 30 jaar meegaat zonder enige behandeling.’
Diana: ‘Ik heb Eric grotendeels de vrije hand gegeven in materiaalkeuzes. Mijn enige voorwaarden waren dat het duurzaam was en kwalitatief goed.’
Nog meer wensen?
Diana: ‘Mochten we ooit uit ons jasje groeien, dan kunnen we nog aan de achterzijde bijbouwen. De voorbereidingen, zoals het leidingwerk, hebben we daarvoor al getroffen. Het dak loopt nu schuin af en we zouden er een stuk bij kunnen bouwen met een schuin oplopend dak, waardoor het dak een V-vorm krijgt. Maar voorlopig is dat niet nodig.’
Eric: ‘Met een gebouw dat energie overhoudt, heb je natuurlijk niet veel meer te wensen qua duurzaamheid. Maar wie weet leggen we nog eens een paar laadpalen voor elektrische auto’s aan, vervangen we de zonnepanelen door nieuwe met een hoger rendement of schaffen we batterijen aan om de te veel opgewekte energie op te slaan. Maar dat zijn luxekeuzes die de komende vijf jaar allemaal niet nodig zijn.’
Diana: ‘Het leuke aan dit pand vind ik dat Eric en ik samen de hand hebben gehad in zo’n beetje alles wat je ziet. Wij zijn echt trots op wat we hier hebben neergezet. Iedereen die het wil zien, is welkom.’
Wat vindt LHV-bouwadviseur? – Maarten Thewissen:
‘Dit gebouw is een prikkelende combinatie van klassieke elementen als licht, lucht en ruimte met eigentijdse elementen die maken dat het gebouw klaar is voor de toekomst. De ruimte en het licht zorgen voor een heel prettige beleving. Je kijkt uit over het landschap en door de vele raampartijen en het grote daklicht bij de entree heb je veel daglicht. Dat maakt de route door de praktijk heel intuïtief.
Tegelijk zit het gebouw energetisch goed in elkaar. Het is goed geïsoleerd en er wordt flink energie opgewekt. Soms moeten installaties het gebrek aan isolatie compenseren. In dit gebouw geeft de isolatie een goede basis, waardoor je zo weinig mogelijk met installaties hoeft te doen.
Bijzonder is ook dat je in deze praktijk buiten aan de binnenkant ervaart. Er zijn zowel binnen als buiten veel natuurlijke materialen toegepast. Het materiaal- en kleurgebruik versterkt de wisselwerking, en door dat te combineren met de juiste raamopeningen, zoals de grote pui in de wachtkamer, wordt het omliggende landschap echt naar binnen gehaald. Als je in de wachtkamer zit word je meteen rustig, zou ik denken.’
Blader door de foto’s van Huisartsenpraktijk Leeuwerik:
Meer voorbeelden en tips
Wil jij ook je praktijk verduurzamen? Neem dan een kijkje op onze pagina over Duurzaamheid of neem contact op voor advies op maat.